شنوایی یکی از حواس ۵ گانه ماست که در زندگی روزمره برای به دست آوردن اطلاعات از آ ن استفاده می کنیم و بسیاری از مهارت های ما به شنوایی برمی گردد. قدرت شنوایی به قدری مهم است که توانایی گفتاری ما را مستقیما تحت تاثیر قرار می دهد و به همین دلیل است که ناشنوایان که محرک های صوتی را از محیط دریافت نکرده اند، قدرت تکلم خود را از دست می دهند. اما به هر حال گوش هم مثل سایر اعضای بدن در طول زمان پیر می شود و قدرت اولیه خود را از دست می دهد. به این حالت پیرگوشی گفته می شود که مساوی با افت شنوایی فرد است. اما نکته این جاست که گاه پیرگوشی در سنین کمتر رخ می دهد و شنوایی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.

تحقیقات اخیر در ایران نشان داده است که پیرگوشی نسبت به گذشته با سرعت بیشتر و در سنین کمتری اتفاق می افتد و این در حالی است که میلیون ها نفر از مردم به افت شنوایی شان اهمیت نمی دهند.واقعیت این است که آلودگی های صوتی، وسایل دیجیتالی، تلفن همراه، امواج ماهواره همه و همه سلامت گوش ما را به خطر انداخته و ما وقتی به آن اهمیت می دهیم که دیگر چیزی نمی شنویم.

پیرگوشی در واقع کم شنوایی تدریجی است که اغلب سالمندان به آن مبتلا می شوند اما هم اکنون سن ابتلا به آن کمتر شده است. طبق آ مارها حدود ۴۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال دچار کم شنوایی می شوند و تا سن ۷۵ سالگی ۶۰ درصد به این عارضه مبتلا می شوند.پیرگوشی ابتدا در فرکانس های بالا رخ می دهد، به این معنا که فرد مبتلا ممکن است صدای بلند یک ماشین سنگین را بشنود اما صدای زنگ تلفن را نشنود. به عبارتی افراد مبتلا صداهای زیر را نمی شنوند.

به همین علت است که اکثر سالمندان در شنیدن صدای زنانه که زیر است مشکل دارند، از طرفی درک کلمات برای آن ها مشکل می شود.در چنین شرایطی فرد کلمات را می شنود اما چون به درستی تشخیص نمی دهد نمی تواند آن را درک کند. بعضی هم دچار وزوز گوش می شوند که همراه با افت شنوایی ایجاد می شود و آن را تشدید می کند. شنیدن صدا در سر و صدای پس زمینه برای این افراد دشوار است و اغلب در رستوران و ترافیک پر سر و صدا شنوایی شان تحت تاثیر قرار می گیرد و بد می شنوند.پیرگوشی در سنین بالا برای همه پیش می آید اما شدت و ضعف دارد. با بهبود وضعیت بهداشت و افزایش طول عمر، دامنه بیماری های مربوط به سالمندان روز به روز بیشتر می شود و پیرگوشی یکی از این عوارض است.این عارضه به حدی بر کیفیت زندگی آن ها تاثیر می گذارد که در موارد زیادی دلیل افسردگی، انزوا، ترس، اضطراب و عصبانیت آن ها ناشی از همین مشکل است.

واقعیت این است که در پدیده پیرگوشی اتفاقی که می افتد این است که سلول های حلزون که وظیفه آن ها گرفتن سیگنال های صوتی است، تحلیل می روند. گاه علت این امر افزایش سن است و گاه علت ژنتیک دارد. کسانی که در محیط های پر سر و صدا و بدون حفاظت از گوش ها در چنین محیط هایی سال های متمادی کار می کنند در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. هم چنین با صنعتی شدن جوامع، آلودگی های صوتی افزایش یافته و صدای خودروها، هواپیما، ابزارهای مکانیکی، کارخانجات، درودگری، فلزکاری و حتی موسیقی بلند و گوشخراش به شدت شنوایی انسان را تحت تاثیر قرار داده و امروزه درصد بسیار بالایی از مردم از عارضه پیرگوشی رنج می برند. هم چنین جوانان و نوجوانانی که به طور دائم از هدفون و تلفن همراه استفاده می کنند و عادت دارند موسیقی را با صدای بلند، بشنوند در معرض پیرگوشی قرار دارند و این صداها و تروماهای صوتی که به نظر ساده می آیند به تدریج باعث تخریب سلول های صوتی حلزون و تخریب اعصاب شنوایی می شود و چون این عارضه در درازمدت روی می دهد فرد متوجه آن نمی شود و وقتی مراجعه می کند که نیمی از شنوایی اش را از دست داده است.

صداهای ناگهانی مانند انفجار، موج انفجار به ویژه در مورد کسانی که در مراکز آموزش نظامی هستند می تواند خطرناک باشد و به افت شنوایی منجر شود. همین طور فریاد ناگهانی یا صدای تصادف ممکن است به طور آنی به حلزون گوش صدمه بزند. بنابراین گاه یک صدای شدید می تواند باعث کم شنوایی یک یا ۲ طرفه گوش شود. بعضی داروها نیز می تواند اثرات سمی روی گوش داشته باشند و به تخریب حلزون و عصب شنوایی منجر شوند که مهم ترین آن ها داروهای مسکن است. مصرف بی رویه آسپرین، ایندومتاسین و بروفن در درازمدت می توانند کم شنوایی ایجاد کنند. آنتی بیوتیک های تزریقی مثل جنتامایسین و بسیاری دیگر از آنتی بیوتیک ها، داروهای دیورتیک که برای کاهش نمک خون مصرف می شوند هم جزو داروهای مضر برای سلامت گوش هستند.بیماری های زمینه ای مثل دیابت و مبتلایان به نارسایی عروقی نیز در خطر ابتلا به پیرگوشی قرار دارند و باید بیشتر مراقب باشند.در ارتباط با بحث هایی که درباره امواج تلفن های همراه و وسایل پیشرفته و تاثیر آن بر سلامت مطرح می شود نیز باید گفت دقیقا نمی توان گفت علت سردرد یا وزوز گوش مراجعه کنندگان به کلینیک ها این امواج است اما این امواج می توانند در دراز مدت روی سیستم های مختلف بدن به ویژه سیستم اعصاب تاثیر بگذارند. ثابت شده کسانی که از تلفن همراه زیاد استفاده می کنند و تلفن همراه را به گوش خود می چسبانند سلامت گوش خود را به خطر می اندازند.

بهداشت گوش

توصیه می شود افرادی که در معرض صداهای بلند قرار دارند از محافظ استفاده کنند. این افراد باید بیماری های زمینه ای خود را درمان کنند و به صورت کنترل شده از داروهای مسکن استفاده کنند. در صورتی که شنوایی فرد تحت تاثیر صداهای بلند قرار گرفت پس از مراجعه به متخصص تحت تست های شنوایی سنجی قرار می گیرد و در مواردی فرد نیاز به سمعک پیدا می کند که تجویز می شود. توصیه اکید این است که اگر فردی نیاز به سمعک دارد حتما باید آن را استفاده کند.

زیرا سمعک مثل عینک است و برای بالا بردن قدرت شنوایی ضروری است و معلولیت نیست.در مورد سالمندان مبتلا به پیرگوشی توصیه این است که بهتر است با آن ها چهره به چهره صحبت کنیم تا بتوانند لب خوانی کنند. صداهای زمینه و محیط را کم کنید. موقع حرف زدن با این افراد آدامس و غذا نجوید تا سالمند بهتر بتواند حرف شما را بشنود. باید با این افراد کمی بلندتر صحبت کرد اما نه به صورت داد کشیدن، زیرا داد کشیدن نوع صدا را تغییر می دهد و برای فرد آزاردهنده است و نه تنها کمکی به او نمی کند بلکه درک صوت فرد را کم تر می کند.بهتر است با این افراد تند صحبت نکنید تا سالمند فرصت شنیدن داشته باشد.

جملات طولانی استفاده نکنید و به این ترتیب به او کمک کنیم تا پیرگوشی را بهتر تحمل کند. کم شنوایی به طور کلی به ۲ دسته تقسیم می شود، کم شنوایی های حسی، عصبی که سیستم عصبی گوش را درگیر می کند مطلقا قابل برگشت نیست. وقتی اعصاب مختل شد، کاری برای بیمار نمی توان کرد. در کم شنوایی هدایتی انتقال صوت مختل می شود و می توان با جراحی و دارو درمانی شنوایی را به بیمار برگرداند.